yellow shape
Belangenbehartiging & Beleidsbeïnvloeding Nieuws

De onmisbare rol van maatschappelijke organisaties in ontwikkelingssamenwerking

Op 29 januari debatteert de commissie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp over de toekomst van de samenwerking met maatschappelijke organisaties in ontwikkelingssamenwerking. Dit debat vindt plaats naar aanleiding van de door minister Klever van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp gepubliceerde brief ‘Toekomstige samenwerking met maatschappelijke organisaties in ontwikkelingshulp’. In deze brief schrijft Klever maatschappelijke organisaties de rol van uitvoerders van basisvoorzieningen toe en worden inhoudelijke doelstellingen losgelaten. Dit is een aanpak die niet alleen tekortschiet, maar ook voorbijgaat aan de bewezen waarde van maatschappelijke organisaties als pleitbezorgers en veranderaars

23 januari 2025

De aangekondigde bezuiniging van meer dan 70%, vormt een directe bedreiging voor het waardevolle werk van maatschappelijke organisaties op het gebied van armoedebestrijding, gezondheid, onderwijs en klimaatmaatregelen. Daarnaast beperken de voorgestelde maatregelen de operationele speelruimte van maatschappelijke organisaties, waardoor hun vermogen om effectief te opereren en zich uit te spreken in het belang van kwetsbare groepen ernstig wordt aangetast.  

De unieke waarde van maatschappelijke organisaties in internationale samenwerking

De aangekondigde plannen van minister Klever om financiering terug te schroeven en de rol van maatschappelijke organisaties te verkleinen, zullen de effectiviteit van internationale samenwerking ernstig ondermijnen. Maatschappelijke organisaties vervullen namelijk een unieke rol in het realiseren van een inclusieve en duurzame wereld. Dit doen ze onder andere op de gebieden van: 

  • Lokale kennis en expertise: Effectieve internationale samenwerking vereist diepgaande kennis van lokale contexten. Maatschappelijke organisaties, en vooral lokale organisaties, beschikken over de kennis en netwerken die nodig zijn om Nederlandse samenwerkingen en programma’s effectief en duurzaam te maken. Ze zorgen ervoor dat het Nederlandse beleid aansluit bij de daadwerkelijke behoeften van gemeenschappen. Strategische partnerschappen versterken bovendien de stem en onderhandelingsmacht van gemeenschappen, waarmee ze bijdragen aan het bevorderen van democratie, rechtstaat en participatie in duurzame ontwikkelingen. Met de voorgestelde afbouw van ontwikkelingsprogramma’s dreigt een tegenovergestelde ontwikkeling: een autocratische tendens in lage- en middeninkomenslanden.  
  • Innovatie en duurzaamheid: Het maatschappelijk middenveld biedt vaak nieuwe perspectieven en innovatieve oplossingen. Door samen te werken met overheden en bedrijven, spelen deze organisaties een cruciale rol in het ontwikkelen van duurzame strategieën die aansluiten bij mondiale uitdagingen zoals klimaatverandering en ongelijkheid. Zelfs evaluaties waar Minister Klever naar verwijst, zoals de IOB-evaluatie SRGR-beleid 2012, onderschrijven de meerwaarde van deze samenwerking.  
  • Verantwoording en transparantie: Maatschappelijke organisaties spelen een cruciale rol in het verantwoordelijk houden van overheden en bedrijven voor hun toegezegde beloften en verplichtingen. Ze waken over de fundamentele principes van de rechtstaat en pleiten voor transparantie in internationale samenwerkingsverbanden. In veel gevallen zijn zij degenen die onrecht en ongelijke machtsverhoudingen aan de kaak stellen, en daarmee politieke en economische instellingen verantwoordelijk houden voor hun beleid. Dit versterkt de sociale contracten tussen overheid en burgers, wat essentieel is voor een open samenleving en een goed functionerende democratie. 

Evaluaties, zoals die van de OESO/DAC, wijzen erop dat een sterke betrokkenheid van maatschappelijke organisaties cruciaal is voor het behalen van duurzame ontwikkeling en efficiënte samenwerking. Het terugbrengen van hun rol tot uitvoerders van basisvoorzieningen negeert de strategische meerwaarde die ze bieden in het vormgeven van beleid en het aanpakken van complexe mondiale uitdagingen. Ook noemt deze evaluatie hoe de reputatie van Nederland als innovatieve en betrouwbare donor en partner in gevaar wordt gebracht door de aangekondigde bezuinigingen.  

Er is veel steun voor ontwikkelingsorganisaties in de Nederlandse samenleving. Onderzoek van het CBF laat het sterke maatschappelijk draagvlak voor ontwikkelingswerk in Nederland zien. In 2022 ondersteunden ruim 4 miljoen donateurs en 48.000 vrijwilligers de sector. 

Een dringende oproep aan de Tweede Kamer

Internationale samenwerking vereist partnerschap, en het maatschappelijk middenveld is daarin een onmisbare speler. Om de impact van internationale samenwerking te waarborgen, vraagt Partos aan de Tweede Kamer het volgende: 

  • Voldoende middelen voor het maatschappelijk middenveld | Borg dat er voldoende middelen vrijgemaakt worden voor de versterking van het maatschappelijk middenveld in lage- en middeninkomenslanden. Voorkom de disproportionele bezuinigingen die nu worden voorgesteld. 
  • Behoud en versterk lokale activiteiten | Ondersteun de unieke rol van Nederlandse en lokale maatschappelijke organisaties als pleitbezorgers en veranderaars, en waarborg hun positie binnen strategische partnerschappen voor duurzame ontwikkeling. In veel landen dreigen anders waardevolle netwerken en samenwerkingen verloren te gaan. 
  • Gefaseerde invoering van eigen bijdragen | Voer eigen bijdragen stapsgewijs in, zoals ambtelijk geadviseerd, en maak uitzonderingen voor lokale organisaties en organisaties die specifieke kennis en/of netwerken inbrengen. 

In een tijd waarin mondiale uitdagingen zoals klimaatverandering, ongelijkheid en conflicten steeds urgenter worden, is het essentieel om te blijven investeren in internationale partnerschappen, mensenrechten, democratie en klimaat. Alleen met structurele en duurzame samenwerking kunnen we bouwen aan een stabiele en rechtvaardige wereld. Partos roept daarom de Tweede Kamer op om het voorgenomen beleid met zware bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking te herzien, zodat maatschappelijke actoren wereldwijd hun belangrijke werk kunnen blijven doen.  

“Er moeten structurele, rechtvaardige oplossingen voor sociale ongelijkheid en klimaatverandering komen. Dat vergt tijd en inzet. Tot die oplossingen er wereldwijd zijn, blijven maatschappelijke organisaties die werken aan ontwikkelingssamenwerking cruciaal.” Liana Hoornweg