Ontwikkelingssamenwerking in het debat
Nederland stond jarenlang bekend als een betrouwbare donor, met een ontwikkelingsbudget dat meebewoog met de economie: 0,7% van het BNI. Die internationale norm staat nu onder druk. Terwijl geopolitieke spanningen toenemen en mondiale ongelijkheid groeit, is investeren in solidariteit juist urgenter dan ooit. Nederland kan zich niet afsluiten van internationale ontwikkelingen. Thema’s als migratie, veiligheid, klimaat en armoedebestrijding zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Daarom is het belangrijk goed te kijken naar wat politieke partijen hierover opschrijven. Politieke keuzes over ontwikkelingssamenwerking hebben een grote impact – wereldwijd én voor Nederland zelf.
In deze analyse laten we zien hoe 17 partijen scoren op drie punten: een betrouwbaar en stabiel budget voor ontwikkelingssamenwerking, het doelgericht inzetten van ontwikkelingsgeld en ruimte voor maatschappelijke organisaties. Juist omdat deze thema’s vaak buiten beeld blijven in de grote verkiezingsdebatten, is het belangrijk ze mee te nemen in je stemkeuze.
Wat vinden politieke partijen?
In de bijlage vind je een toelichting op de scores én een overzicht van de standpunten per partij. Daar leggen we ook uit hoe de beoordeling tot stand is gekomen. De analyse is volledig gebaseerd op de Verkiezingsprogramma’s van 2025. Benieuwd naar een eerste indruk? Hieronder lichten we alvast de scores toe van de zes grootste partijen in de peilingen!
In de onderstaande tabel is gekeken naar drie thema’s per partijprogramma. Allereerst de stabiliteit en omvang van het ontwikkelingsbudget, streeft een partij naar 0,7%? Ten tweede de kwaliteit van het budget, als primair doel zou ontwikkelingssamenwerking duurzame ontwikkeling elders ter wereld moeten hebben. In de derde kolom is er gekeken naar de ruimte voor het maatschappelijk middenveld. Worden zij betrokken in het beleid voor internationale samenwerking, en worden er geen beperkende maatregelen opgelegd?
De laatste kolom gaat na in hoeverre de partijen de beloftes voor het herstel van budget uit het partijprogramma waar maken volgens de doorrekeningen van het CPB. Bezuinigen ze op OS of niet?
Download hier de hele analyse!
PVV
De PVV pleit voor een volledige stopzetting van ontwikkelingshulp. De partij is van mening dat miljarden worden verspild aan onder andere Afrika en Oekraïne. De PVV wil de Minister voor Ontwikkelingshulp afschaffen. In plaats van geld te besteden aan OS, moet het geld worden gebruikt voor de Nederlanders, hun portemonnee en hun welzijn. De partij stelt dat Nederland geen vrijplaats is voor wie de regels overtreedt, en hulp aan illegalen strafbaar moet zijn. Ze willen ordeverstorende demonstraties verbieden en de Algemene Bestuursdienst afschaffen.
GroenLinks-PvdA
GroenLinks-PvdA wil dat Nederland minstens 0,7% van het BNI uitgeeft aan ontwikkelingssamenwerking. Uitgaven voor klimaatfinanciering en herstel van ecosystemen komen daar bovenop en het budget wordt losgekoppeld van de asielkosten. Ontwikkelingssamenwerking staat in het teken van armoedebestrijding, klimaatrechtvaardigheid en duurzame ontwikkeling. De partij wil daarbij sterker uitgaan van de behoeften van landen zelf en niet alleen met regeringen, maar ook met het maatschappelijk middenveld in gesprek gaan en kwetsbare groepen een stem geven. Er wordt niet gesteld dat OS primair moet dienen om migratie te beperken of winst voor Nederland te genereren. Het maatschappelijk middenveld wordt expliciet genoemd: GroenLinks-PvdA wil in OS niet alleen regeringen betrekken, maar juist ook het maatschappelijk middenveld, ngo’s, vakbonden en journalisten wereldwijd. Daarnaast benadrukt de partij steun voor mensenrechten, activisten en minderheden, en het belang van het demonstratierecht.
CDA
Het CDA streeft ernaar om in fasen terug te gaan naar de internationale norm van 0,7% van het BNI voor het budget voor OS. Om dit budget stabiel en betrouwbaar te houden, wordt de toerekening van de opvang van eerstejaars asielzoekers gemaximeerd tot 10 procent van het ontwikkelingsbudget. De investeringen in OS, vrede, veiligheid en recht versterken elkaar. Het kerndoel van OS is het bestrijden van armoede en het bevorderen van welvaart en stabiliteit. De partij ondersteunt lokale gemeenschappen, met speciale aandacht voor de rol en rechten van vrouwen, het bevorderen van voedselproductie, het versterken van de gezondheidszorg, onderwijs, vrijheid van religie en leefbaar loon. Het CDA benadrukt dat samenwerking met maatschappelijke organisaties, zoals de Dutch Relief Alliance, nodig is voor de meest effectieve besteding van de middelen. Verder onderstreept het CDA het belang van kerken, moskeeën en andere geloofsgemeenschappen als een bron van zingeving, verbondenheid en zorg voor elkaar.
VVD
In hun partijprogramma geeft de VVD aan meer geld uit te willen geven aan defensie, en nadrukkelijk minder aan ontwikkelingssamenwerking. Het budget dat over blijft is voornamelijk voor noodhulp, de VN en opvang in de regio. Net als alle andere uitgaven in het buitenlandbeleid moet dit budget het strategisch belang van Nederland dienen. Daarnaast is een doel van ontwikkelingssamenwerking voor de VDD migratiebeheersing, en wordt de steun voorwaardelijk: landen die niet werken aan terugkeer van asielzoekers ontvangen geen geld meer. In Europees verband wil de VVD inzetten op de Global Gateway-strategie, en daarmee kansen creëren voor ondernemers. Wat betreft het maatschappelijk middenveld moeten deze organisaties op eigen benen kunnen staan. In het hoofdstuk rechtstaat komt het maatschappelijk middenveld niet aan bod.
JA21
JA21 wil het budget voor OS beperken en zich richten op onpartijdige humanitaire hulp. Ze pleiten ook voor het realiseren van opvang in de regio. De partij stelt dat ontwikkelingslanden meer baat hebben bij handelsbanden dan bij financiële injecties. JA21 wil dat proceskosten van zaken tegen criminele asielzoekers betaald worden uit het budget voor ontwikkelingshulp voor de betreffende landen. Wat het maatschappelijk middenveld betreft, stelt JA21 dat belangenorganisaties alleen in recht mogen opkomen voor de concrete, particuliere groepsbelangen van hun specifieke achterban. Ze pleiten voor de aanpassing van artikel 3:305a van het Burgerlijk Wetboek en artikel 1:2 van de Algemene wet bestuursrecht, om niet meer te procederen in het ‘algemeen belang’.
D66
D66 wil een significante stap zetten naar het herstel van het ontwikkelingsbudget naar 0,7% van het BNI. De partij ziet kans voor vernieuwing van internationale samenwerking om zo langdurige investeringen en sterke impact mogelijk te maken. D66 schenkt in de internationale samenwerking specifieke aandacht aan de rol en rechten van vrouwen. De partij is van mening dat de internationale rechtsorde te allen tijde verdedigd moet worden. Binnen de samenleving wil D66 actief burgerschap versterken en faciliteert en stimuleert zij vrijwilligerswerk. Ze streven naar een volwaardige bibliotheek in elke buurt die optreedt als ontmoetingsplek en sociale functie.