“Vandaag mag ik jullie meenemen naar een andere dimensie, namelijk de dimensie elders. Dat doe ik als directeur van Partos, de brancheorganisatie voor ontwikkelingssamenwerking met meer dan 100 leden, die allemaal zij aan zij staan met mensen in lage en middeninkomenslanden. In Nederlandse beleidsdocumenten wordt dat regelmatig benoemd als elders. Die komt nadat de dimensie Nederland behandeld is. Alsof wat hier gebeurt geen directe invloed heeft op wat ergens anders wordt ervaren en andersom. Schijnbaar is er een hier en is er een elders. Maar dat is natuurlijk niet zo. En daarover gaat mijn bijdrage vandaag.
Mogelijk verwachten jullie dat ik een verhaal ga houden over hoe slecht het gesteld is met de SDG’s in die landen ‘elders’. Maar dat is niet het verhaal dat ik vandaag wil vertellen. Ik wil het uiteraard wel even noemen. Dan weten we weer even waar het over gaat.
SDG’s in het mondiale Zuiden: stagnatie en achteruitgang
Het is namelijk niet al te best gesteld met de SDG’s in de landen waar ontwikkelingsorganisaties actief zijn.
- Zo kampt een recordaantal van 783 miljoen mensen met chronische honger en ondervoeding. Vooral in Gaza, Burkina Faso, Mali, Somalië en Zuid-Soedan zijn de noden extreem hoog.
- Ook op het gebied van toegang tot schoon drinkwater is er een wereld te winnen. Nog steeds hebben 771 miljoen mensen geen toegang tot schoon water, vooral in sub-Sahara Afrika.
- En voor het eerst in decennia nam in 2022 het aantal mensen zonder elektriciteit toe (in plaats van af), tot maar liefst 760 miljoen mensen. Ook hier zien we vooral een gebrek in Afrikaanse landen.
En zo zijn er nog meer voorbeelden van hoe voortgang op de SDG’s wereldwijd stagneert. Sommige SDG’s gaan zelfs achteruit in plaats van vooruit. Denk bijvoorbeeld aan méér vervuilende broeikasgassen (SDG 13.2.2) of een dalende vaccinatiegraad (SDG 3.b.1).
Nederlandse spillover is enorm
Nederland heeft daar een flink aandeel in. Wij pronken namelijk op plek 161 van 166 van de SDG spillover index. Deze index geeft aan hoe de acties van één land de SDG’s in andere landen schaadt. Alleen Luxemburg, Mauritius, IJsland, de Verenigde Arabische Emiraten en Singapore doen het slechter dan wij.
- Die negatieve impact op de SDG’s in andere landen heeft er onder meer mee te maken dat Nederland Europees kampioen plastic dumpen is. In 2021 exporteerden we 211 miljoen kilo naar niet-Westerse landen, onder andere Indonesië en Vietnam. Dat zorgt voor vervuiling van lucht, bodem en grondwater en is schadelijk voor de gezondheid van mensen daar.
- Verder speelt Nederland nog steeds een grote rol in belastingontwijking. Jaarlijks lopen andere landen minimaal 18 miljard dollar mis door Nederlandse belastingconstructies. Daardoor kunnen zij niet investeren in gezondheidszorg, onderwijs en sociale voorzieningen voor hun burgers.
- Ook brengt Nederland met zijn productie en consumptie 28 miljard euro schade toe aan de biodiversiteit in het buitenland. Denk aan de kap van regenwoud voor de aanleg van sojaplantages, voor soja die wij importeren als voer voor onze koeien.
Als we dit allemaal overzien: moet Nederland dan niet júist actie ondernemen om de SDG’s wereldwijd weer op het goede spoor te zetten? En om onze eigen negatieve impact op de SDG’s in andere landen ongedaan te maken? Mijn antwoord zou een volmondig “ja” zijn. En ik stel me dan de vraag waarom we dat niet doen. Dat komt door die dimensie elders. We doen alsof het ver weg is en dus is het minder belangrijk.
Leren we genoeg van het verleden?
Ik was laatst in museum het Mauritshuis in Den Haag. Behalve dat ik daar leerde dat de parel in het beroemde schilderij van Vermeer eigenlijk een illusie is, leerde ik ook dat degene naar wie het Mauritshuis vernoemd is, Johan Maurits van Nassau- Siegen, gouverneur-generaal in Nederlands-Brazilië is geweest namens de WIC en dat hij in de periode tussen 1636 en 1644 heeft bijgedragen aan Trans-Atlantische slavenhandel. Het ging daarbij om meer dan 20.000 tot slaafgemaakten die vanuit Ghana en Angola naar Brazilië zijn gebracht. Er hangt een groot bord met uitleg in het Mauritshuis, waarop men aangeeft het verhaal eerlijk te willen vertellen en wil laten zien hoe het leven er toen uitzag. Dit is een deel van de Nederlandse geschiedenis waar we van moeten leren. Wij hebben wel degelijk schade aangericht in mensenlevens, in gezinnen, in bestuursstructuren, in systemen. De effecten daarvan ervaren we nu nog. Daarvan moeten we leren. Alles wat we nu doen, heeft veel later pas effect. Het is niet direct duidelijk in het hier en nu, maar juist veel later en dat maakt het moeilijk om te overtuigen.
Wat is dan “taking the lead?” in deze context? Het juiste doen en rekening houden met de toekomst, met het welzijn van anderen aan de andere kant van de wereldbol ook al gaat dat ten koste van je eigen gewin? Waardegedreven leiderschap, daar gaat het om. De blik op de toekomst en ten behoeve van iedereen.
De dimensie elders
Ik had beloofd om jullie mee te nemen naar de dimensie elders. Iemand zei me dat ik jullie de ogen moest laten sluiten en dan moest meenemen op reis. Maar dat doe ik niet. Ik wil jullie wel een idee geven van degenen over wie het gaat. De onderwijzeres die in Gaza aan kinderen nog wat onderwijs geeft, terwijl de omstandigheden steeds moeilijker worden. De arts die in Soedan die gewonden opereert zonder elektriciteit en zonder afdoende materiaal. De activist in India, Pakistan of Bangladesh, die probeert textielfabrieken een leefbaar loon te laten betalen aan hun arbeiders. Het zijn mensen die leiderschap tonen in de moeilijkste omstandigheden en die zich gesteund weten door Nederlandse organisaties. Dat is niet niks. Dat is belangrijk. Deze mensen zetten zich ondanks de moeilijke omstandigheden waarin zij leven of werken, in voor het goede en zijn onvermoeibaar. Net als wij zien ze de uitdagingen waar de wereld voor staat. Zij zetten zich ook in voor een betere wereld. En dat vanuit een minder comfortabele positie dan wij. Omdat ook zij willen dat hun kinderen een betere toekomst hebben en niet in armoede hoeven te leven. Alles komt namelijk altijd neer op SDG1; het terugbrengen van armoede. In Nederland en dus ook in die dimensie…. Elders.
Bedankt voor het luisteren en bedankt voor taking the lead.
Foto’s door Roos van Trommelen