Nederlandse belangen op één
Op dinsdagavond begon het debat met de inbreng van de Kamer. Er was duidelijk een scheiding te zien tussen partijen die fundamenteel kritisch staan tegenover ontwikkelingssamenwerking en de andere partijen die in beginsel positief zijn. Binnen het OS-kritische deel verschillen partijen bovendien van mening over de vraag of ontwikkelingssamenwerking helemaal afgeschaft moet worden (PVV), of op bepaalde punten wel degelijk nut heeft maar meer moet worden ingezet ten behoeve van Nederlandse belangen (VVD, BBB en JA21).
Bij partijen die warm pleitbezorger zijn van ontwikkelingssamenwerking viel op dat ook zij steeds vaker benadrukken dat ontwikkelingssamenwerking in het belang van Nederland is. Zo onderstreepten Hirsch (GL-PvdA), Bamenga (D66) en Boswijk (CDA) dat OS het Nederlandse verdienvermogen versterkt, wereldwijde stabiliteit en veiligheid bevordert en deuren opent bij andere landen. Deze argumenten kunnen we niet los zien van de huidige kabinetsformatie en zijn een duidelijke oproep aan de formerende partijen om oog te houden voor het belang van ontwikkelingssamenwerking. Verder waren van tevoren veel ogen gericht op Femke Zeedijk en Isa Kahraman van Nieuw Sociaal Contract, omdat hun partij een sleutelpositie vervult in de nieuwe Tweede Kamer. Het was goed om te zien dat Kahraman zich in zijn inbreng duidelijk uitsprak vóór ontwikkelingssamenwerking en zelfs extra stilstond bij de impact van de klimaatcrisis op lage inkomenslanden.
Op woensdagavond was het woord aan minister Van Leeuwen. Ook hij legde uitgebreid uit waarom ontwikkelingssamenwerking de economische, geopolitieke en andere belangen van Nederland dient. Er waren veel interrupties van de Kamer over het recente kabinetsbesluit om de Nederlandse steun aan UNRWA op te schorten. Hier liep Van Leeuwen, die de Kamer verder de hele avond zeer soepel te woord stond, af en toe vast in zijn beantwoording. Op herhaaldelijke vragen van Van Baarle (DENK), Bamenga (D66), Teunissen (PvdD) en Hirsch (GL-PvdA) moest hij toegeven dat er bij het besluit tot opschorting geen rekening was gehouden met de gevolgen voor de noodlijdende Palestijnse bevolking. Ook gaf hij toe dat er geen bewijs is voor zijn eerdere uitspraak over het gebruik van Nederlands geld bij de aanslagen van 7 oktober. Verder bekende hij dat het besluit tot opschorting geen korte termijngevolgen voor betalingen heeft, omdat alle financiële toezeggingen aan UNRWA al voldaan waren. Het besluit was dus enkel een “politiek signaal,” aldus de minister.
Nieuwe verhoudingen in de Kamer
In algemeenheid gaf het debat een goed beeld van de nieuwe verhoudingen in de Kamer op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. Er is nog steeds veel verzet tegen de financiering van de eerstejaars asielopvang uit het ontwikkelingsbudget, maar tegelijkertijd lijkt men zich te hebben neergelegd bij de bezuinigingen van vorig jaar. Toch waren er nog wel een aantal zorgwekkende ontwikkelingen.
Zo dienden Ram (PVV), Kamminga (VVD) en Tuinman (BBB) een motie in om geen langjarige financiële verplichtingen aan te gaan op het gebied van ontwikkelingssamenwerking zolang het kabinet demissionair is. Dit zou betekenen dat het kabinet de komende maanden geen geld kan vrijmaken voor Nederlandse prioriteiten. Daarom heeft Partos de Kamer aangeraden om tegen deze motie te stemmen.
Verder deed de minister een toezegging aan Kamminga (VVD) om de mogelijkheden te verkennen om alleen nog subsidies aan NGO’s te verstrekken die voor minder dan 50% van hun inkomsten afhankelijk zijn van de Nederlandse overheid. In deze verkenning neemt hij mee dat er, behalve financiering, ook andere criteria zijn om aan te tonen dat organisaties een breed maatschappelijk draagvlak hebben. Ook zegde hij toe dat hij de risico’s van een dergelijke maatregel zal inventariseren. Hoewel de minister vooralsnog niet heeft toegezegd dat hij deze maatregel daadwerkelijk gaat invoeren, is en blijft Partos met het ministerie in contact om alle aspecten die rond dit thema spelen onder de aandacht te brengen. Hiertoe zullen we in februari een inputdocument opstellen.
Ondanks deze aandachtspunten kunnen we voorzichtig concluderen dat er een minieme Kamermeerderheid van 76 zetels is die OS een warm hart toedraagt, met NSC als sleutelpartij. Of deze Kamermeerderheid standhoudt onder druk van de kabinetsformatie, waarin NSC onderhandelt met OS-kritische partijen als VVD en PVV, valt te bezien.
Stemmingen over moties
Op 6 februari stemde de Tweede Kamer over de moties die waren ingediend bij het debat. De motie van Ram (PVV), Kamminga (VVD) en Tuinman (BBB) om gedurende de demissionaire kabinetsperiode geen langjarige financiële verplichtingen aan te gaan op het gebied van ontwikkelingssamenwerking werd niet aangenomen door de Kamer. Dat is goed nieuws, want nu kan Nederland ook de komende maanden geld vrijmaken voor prioriteiten zoals voedselzekerheid en de bescherming van vluchtelingen. Ook verwierp de Kamer twee moties van de PVV om te stoppen met klimaat- en genderbeleid in lage inkomenslanden.
Een motie van Dobbe (SP) over de extra financiering voor eerstejaarsasielopvang dit jaar niet uit het ODA-budget betalen haalde zoals verwacht geen Kamermeerderheid. Wel zorgwekkend was het dat een Kamermeerderheid tegen een motie stemde om de opschorting van de toekomstige financiering van de UNRWA door Nederland ongedaan te maken. Nadat de beschuldigingen aan het adres van UNRWA bekend werden heeft de organisatie direct de verdachte medewerkers ontslagen en een diepgaand onderzoek aangekondigd. Door nu al toekomstige steun te bevriezen loopt het kabinet vooruit op de uitkomsten van het onderzoek en snijdt het een levenslijn voor meer dan twee miljoen Palestijnse burgers door.
In de Politieke Monitor lees je meer over het begrotingsdebat. Kijk voor een gedetailleerd verslag van het eerste deel van het debat (met inbreng van de Kamer) in dit stuk. Voor een verslag van de beantwoording van de minister en de reactie daarop van de Kamer, lees je hier verder. Tot slot is hier de stemmingsuitslag over de ingediende moties te vinden. De Partos Politieke Monitor is alleen toegankelijk voor Partos lidorganisaties.