Hoe verkiezingsprogramma’s rekening houden met het buitenland
De kiezer vindt buitenlandse kwesties vaak niet belangrijk in het stemhokje. Uit onderzoek van Ipsos blijkt dat slechts 2,2% van de aandacht uitgaat naar het meest nabije buitenlandse onderwerp: de oorlog in Oekraïne, een conflict dat zich binnen de grenzen van Europa afspeelt. Op de allerlaatste plek op de lijst met onderwerpen die de kiezer belangrijk vindt, komt ontwikkelingssamenwerking, met een schamele score van 0,2%.
Onderwerpen die flink hoger scoren zijn immigratie en asiel (25,5%), klimaat en duurzaamheid (21,7%), en bestaanszekerheid (55%). Maar deze thema’s juist ook een buitenlandse dimensie. Want hoe kan je beleid maken over immigratie, zonder naar het buitenland te kijken? Klimaatregelgeving houdt niet op bij de Nederlandse grens. En bestaanszekerheid moet ook tellen voor de meest kwetsbare mensen in de wereld. De recente beelden van humanitaire rampen in Libië, Marokko en Soedan laten zien dat humanitaire hulp en ontwikkelingssamenwerking wereldwijd hard nodig zijn om die bestaanszekerheid te bereiken.
Building Change, het samenwerkingsverband van Foundation max van der Stoel, Partos en Woord en Daad, heeft daarom onderzoek gedaan naar de verkiezingsprogramma’s van de 17 partijen waarvan verwacht wordt dat die de meeste stemmen gaan halen bij de verkiezingen op 22 november.
Uitleg per partij
In de bijlage zie je de uitleg en de waardering van de standpunten per partij. Ook staat hierin de uitleg van de scores. Om alvast een tipje van de sluiter op te lichten, lees je hieronder de scores van de 5 grootste partijen in de peiling!
VVD
De VVD krijgt een oranje beoordeling op het gebied van klimaatrechtvaardigheid vanwege hun doel om in 2050 klimaatneutraal te zijn. Dit beleid vertoont een gebrek aan internationale aanpak. Daarnaast willen ze ontwikkelingsgelden inzetten om toegang tot grondstoffen te verbeteren en om andere Europese geopolitieke belangen te behartigen. Er is geen vermelding van maatregelen om fossiele subsidies te stoppen. Hun inspanningen om de natuur te herstellen resulteren in een oranje voetafdruk, terwijl tekortkomingen zichtbaar zijn op het gebied van grondstoffen, sociale dimensie en de SDG’s. Het programma scoort rood op belastingontwijking door de focus op het versterken van het vestigingsklimaat In het maatschappelijke middenveld ligt de nadruk op nationale organisaties, zonder aandacht voor internationale organisaties, wat resulteert in een oranje score. De beoordeling van het OS-budget is rood, omdat ze pleiten voor het afbouwen van ontwikkelingsrelaties met derde landen. Tot slot, met betrekking tot IMVO, verwacht de VVD dat bedrijven hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen, maar met realistische wettelijke eisen voor Nederlandse bedrijven, wat duidt op terughoudendheid en weinig ambitie.
GroenLinks/PvdA
GroenLinks en de PvdA behalen op alle thema’s een groene score. Hun groene score op klimaatrechtvaardigheid komt doordat ze pleiten voor solidariteit en compensatie voor arme landen, extra klimaatfinanciering vanuit Nederland en maximale CO2-reductie. Ze streven naar een snelle afbouw van fossiele subsidies. In hun programma met betrekking tot de Nederlandse voetafdruk pleitten ze voor beleidscoherentie, benadrukken ze de toetsing van de SDGs en pleiten voor eerlijke handel in grondstoffen. Op het gebied van belastingontwijking stellen ze dat “Nederland niet langer een draaischijf mag zijn voor belastingontwijking door grote internationale bedrijven.” Ze benadrukken het belang van ontwikkelingsorganisaties in het gesprek en streven naar naleving van de 0,7% norm voor ontwikkelingssamenwerking. Tevens willen ze dat het ontwikkelingssamenwerkingsbudget niet gekoppeld wordt aan asielkosten, dit bekend door standpunten van eerdere debatten. Als laatste behalen ze ook een hoge score op het gebied van IMVO doordat ze willen dat bedrijven binnen de grenzen van onze planeet opereren en voldoen aan mensen- en kinderrechtenverdragen.
NSC
De NSC behaalt een oranje score op klimaatvaardigheid omdat ze zich willen committeren aan het klimaatakkoord, maar er helaas geen vermelding is over klimaatfinanciering voor ontwikkelingslanden en een concrete internationale klimaatstrategie ontbreekt. Ze streven echter wel naar het afbouwen van nationale fossiele subsidies in Europese samenwerking, dus vandaar een groene score. Op het gebied van de Nederlandse voetafdruk behalen ze ook een oranje score; ze gebruiken termen als circulaire economie en streven naar evenwichtige landbouw in harmonie met de natuur. Echter, er wordt niets vermeld over de sociale dimensie en de SDG’s. Daarentegen behalen ze een groene score op belastingontwijking vanwege hun streven naar een effectieve, harde aanpak van internationale miljardenfraude. Op het gebied van het brede maatschappelijke middenveld scoren ze oranje, omdat ze de waarde erkennen van nationale maatschappelijke organisaties en de ontwikkelingssamenwerking willen richten op de verantwoorde groei van landen. Er wordt echter niets vermeld over het OS-budget en IMVO.
D66
D66 behaalt op klimaatrechtvaardigheid een groene score. Niet alleen worden er concrete doelen gesteld om klimaatneutraal te worden, maar ook wordt er nadruk gelegd op internationale solidariteit op basis van ontwikkelingssamenwerking. Hierbij wordt ook gesproken over duurzame financiering van structurele hulp en projecten. Ook fossiele subsidies worden gezegd zo snel mogelijk te moeten worden afgebouwd, zowel in Nederland als in Europa en de rest van de wereld, dus oordeel groen. Er wordt ook uitgebreid benoemd dat de Nederlandse voetafdruk kleiner moet, conform de SDG’s en met oog voor het herstellen van biodiversiteit wereldwijd, waardoor het programma een groene beoordeling krijgt op dit thema.
Het programma krijgt ook een groene beoordeling op belastingontwijking. Hier wordt concreet invulling aan gegeven. Er wordt vermeld dat het maatschappelijk middenveld betrokken moet worden in het tegengaan van de klimaatcrisis en versterkt moet worden, daarom krijgt het een groene score. D66 zegt het OS-budget op 0,7% van het BNI te willen houden, waarbij er ook een maximum op het bedrag aan ODA-geld dat kan worden ingezet voor de opvang van asielzoekers binnen Nederland, en dus een groene score. IMVO is ook groen. Er wordt een volledige sectie aan toegewijd waarin gesproken wordt over de internationale verantwoordelijkheid van Europese bedrijven en het moderniseren van handelsmissies om beter aan te sluiten bij de inspanningen op het gebied van klimaatverandering en de duurzaamheidstransitie.
BBB
In het bespreken van klimaatbeleid en de energietransitie in het verkiezingsprogramma van de BBB komt de impact en relatie van Nederland tot het buitenland nauwelijks naar voren. Er wordt genoemd dat de klimaateisen aan import gelijk moeten zijn aan de productie van deze producten. Verder wordt er gesproken over het beschermen van Nederlandse producenten van oneerlijke concurrentie door CO2-belasting (Carbon Border Adjustment Mechanism” en wordt er gesproken over “internationale ‘speelveld toetsen’” die beleid moeten toetsen en eventueel bij te stellen zonder afbreuk te doen aan de energietransitie. Dit is echter onvoldoende om te voldoen aan ons thema en krijgt daarom een rode score. Fossiele subsidies krijgt een oranje beoordeling omdat er wel wordt besproken dat er een transitie van fossiel naar duurzaam moet worden bewerkstelligd, maar hierbij wordt ook gezegd dat: “Tijdens deze transitie zullen we geen fossiele energiebronnen uitfaseren zolang betaalbare duurzame alternatieven nog niet beschikbaar zijn” pg. 114) en “zonder dat dit leidt tot oneerlijke concurrentie of de betaalbaarheid van energie onevenredig onder druk zet” (pg. 115). Ook Nederlandse voetafdruk krijgt oranje als score. In het hoofdstuk over klimaataanpak wordt gesproken over de impact van de mensheid op klimaatverandering en dat we die impact moeten beperken d.m.v. duurzamere energiebronnen. De Nederlandse voetafdruk in internationale context wordt gekenmerkt als volgt: “Nederland [draagt] slechts 0.4% bij aan de wereldwijde CO2-uitstoot en onze CO2-voetafdruk per inwoner is al veel lager dan menig ander (westers) land.” (pg. 113) Hierbij wordt niet gesproken over onze impact op het buitenland. Ook wordt er niet gesproken over de SDGs.
Het thema belastingontwijking krijgt een groene beoordeling. Hoewel er benoemd wordt dat Nederlands status als belastingparadijs aangepakt moet worden, is het onduidelijk hoe dit benaderd zou moeten worden. Het maatschappelijk middenveld wordt niet genoemd en krijgt dus een grijze score.
Over het OS-budget wordt gezegd: “Het budget voor ontwikkelingssamenwerking wordt, voor de gehele kabinetsperiode, vastgesteld op het gemiddelde percentage van wat de EU-lidstaten volgens de OESO/DAC norm in 2023 aan ontwikkelingssamenwerking hebben besteed. De official Development Aid (ODA) toerekeningen aan ontwikkelingssamenwerking voor asielopvang en EU OS-uitgaven worden geactualiseerd. Conform de OESO/DAC blijven deze onderdeel van de OS uitgaven. Ook worden de niet-militaire uitgaven voor Oekraïne onderdeel van het ODA budget.” (pg. 121) Omdat asielkosten uit ODA gezegd worden te blijven vergoed krijgt het thema een oranje score. IMVO wordt niet expliciet genoemd. Hoewel er wel kort genoemd wordt dat er verantwoordelijk geïnvesteerd moet worden in ontwikkelingslanden, is dit onvoldoende om te voldoen aan onze factoren en krijgt daarom een grijze beoordeling.