Peter van der Maat heeft zelf jarenlange ervaring als voormalig journalist, verslaggever bij de NOS, correspondent, hoofdredacteur, woordvoerder bij de Politie Amsterdam en nu met zijn eigen woordvoerdersbureau. Hij gaf de zaal zeven tips om je goed voorbereid te zijn op lastige vragen wanneer een journalist je het vuur aan de schenen legt.
College Tour werd geopend door onze moderator Lot Feijen die zelf ook een achtergrond heeft in de woordvoering. “Er worden jaarlijks miljarden euro’s uitgegeven aan communicatie, aan het presenteren van een organisatie en het overbrengen van een boodschap. Maar wat is de rol van woordvoerder hierin?” Peter antwoorde hierop “Ik kan natuurlijk alleen je vraag beantwoorden, maar ik kan ook meteen de kans grijpen om zelf meer te vertellen. Dat is gelijk de eerste les van goede woordvoering: gebruik vragen als opstapje om te vertellen wat jij belangrijk vindt.”
Peter liet aan de hand van enkele fragmenten zien hoe het niet moet, maar waar we wel veel van kunnen leren. Sprekende voorbeelden van woordvoerders zonder boodschap, het spuien van one-liners en het herhalen van uit het hoofd geleerde teksten. Zorg dus dat je voorbereid bent, ook op lastige vragen. De rode draad in het verhaal was dat je bij het doen van woordvoering altijd moet weten wat je wil vertellen, maar leer het niet uit je hoofd, op tv wil men een bevlogen mens van vlees en bloed zien.
De zeven tips van Peter:
Tip 1: Zorg dat je een kernboodschap hebt
Bedenk voorafgaand aan een interview wat je kernboodschap is en zorg ervoor dat je in staat bent om ‘m op een doorleefde wijze te vertellen. Leer ‘m niet uit je hoofd maart uit je hart. Houd de boodschap krachtig en helder, maar bovenal kort. Vaak blijven er maar vijftien seconden van een interview over. Als jij het niet kort houdt, dan doet de journalist dat wel voor je. Een goede kernboodschap bestaat volgens Peter uit maximaal vijf zinnen en bevat een claim, een feit, betekenis, een oordeel en een actie.
Tip 2: Houd de regie
Journalisten houden graag de regie over een interview, maar dat betekent niet dat je hun willoze slachtoffer bent. Hou voor ogen wat je ongeacht de vragen zelf wil vertellen. Door jouw antwoord te beginnen met woorden als ‘Waar het om gaat…’, ‘Het is goed om te beseffen…’ of ‘Het leuke is…” kom je bij jouw kernboodschap uit en voorkom je dat je het antwoord geeft dat de journalist wil horen.
Tip 3: Wees een mens van vlees en bloed
Pas op dat je je kernboodschap niet als een robot presenteert. Breng jouw verhaal vanuit oprechte bevlogenheid en betrokkenheid. Toon daar waar nodig empathie. Dan zal iedereen zich herkennen in jou en in jouw verhaal, van stakeholder tot donateur, van directeur tot medewerker.
Tip 4: Ken de regels van het interviewspel
Maak vooraf afspraken met de journalist. Bij een opgenomen tv-interview is het bijvoorbeeld prettig om te weten dat je het over mag doen als je je verspreekt en dat die verspreking dan niet wordt uitgezonden. Zorg ervoor dat je weet door wie/wat je wordt geïnterviewd, wat de aanleiding voor het interview is, welke verwachtingen er bij de journalist leven etc.
Tip 5: Weet voor wie je spreekt
Voor je neus zie je de interviewer, maar er is een groter publiek dat naar je kijkt of luistert, dus weet tegen wie je spreekt. Jij bent zelf de zender en via jouw vooraf bedachte kernboodschap breng je jouw verhaal. Vanaf de tv, radio of krant gaat jouw boodschap naar de ontvanger. Denk dus na voor wie je het verhaal gaat vertellen en hoe dit over moet komen. De boodschap is groter dan enkel het verhaal voor de journalist.
Tip 6: Denk aan de non-verbale aspecten
Spreken voor een camera kan best spannend zijn, maar probeer rustig over te komen. Kijk naar de interviewer en nooit recht in de camera. Sta rechtop, let op je handen en hoor de vragen neutraal aan. Dit brengt ons dan ook gelijk naar de laatste tip.
Tip 7: Luister naar de vragen
Vragen van een journalist zijn een perfect opstapje om zelf de regie te pakken. Heb respect voor de vraag, maar neem de ruimte om je eigen verhaal te vertellen. Maar, wees alert op persoonlijke vragen, het herhalen van vragen of het woorden in de mond leggen door een journalist. Zie de vragen vooral als kansen; een kans op naamsbekendheid en het delen van jouw verhaal.