Polarisatie en online haat
De sessie begon met een inventarisatie van wat er leeft bij de aanwezige organisaties. Veel deelnemers gaven aan dat het publieke debat steeds harder wordt – met name rond thema’s als migratie, ongedocumenteerde vluchtelingen, Gaza en Pride. Online is er sprake van georganiseerde haatcampagnes, vaak via nepaccounts of bots.
Tegelijkertijd wordt er vaak gekozen om níet te reageren op negatieve of polariserende opmerkingen. De reden: angst voor verdere escalatie of negatieve reacties vanuit de achterban. Maar het risico van stil blijven is dat je het negatieve frame daarmee normaliseert. Meerdere deelnemers benadrukten dat reageren juist belangrijk is – niet zozeer om de bron te overtuigen, maar voor de meelezers die zich afvragen waar een organisatie voor staat.
Een extra uitdaging voor veel (grotere) organisaties is de traagheid van interne besluitvorming. Reacties moeten vaak langs meerdere afdelingen, waardoor het lastig is snel in te spelen op gebeurtenissen. Toch bleek ook uit de ervaring van sommige organisaties dat het wél reageren juist leidt tot meer waardering, engagement én nieuwe volgers.
Voorbeeld uit de praktijk: De Rode Lijn-campagne
Oxfam Novib deelde hoe zij samen met tientallen organisaties de Rode Lijn-campagne opbouwden. Vanuit het delen van persoonlijke verhalen van collega’s in Gaza groeide de campagne uit tot een breed gedragen initiatief, waarin ook poppodia, grassrootsactivisten en andere partners betrokken raakten.
Een van de belangrijkste onderdelen was de actie “Niet in mijn Naam” – een laagdrempelige manier voor mensen om zich uit te spreken tegen Nederlandse wapenleveranties aan Israël. De actie leidde tot 100.000 brieven aan de minister-president in één week, een sterke online campagne, veel nieuwe volgers én een toename in donateurs.
De campagne liet zien dat klein beginnen, luisteren naar je achterban, en stap voor stap opschalen een effectieve strategie kan zijn. Door ruimte te bieden aan verschillende invalshoeken, maar wel één gezamenlijke visuele stijl en boodschap te hanteren, ontstond een breed gedragen, impactvolle campagne.
Een alternatief verhaal: het Kleur Klasse Narratief
Stroomversnellers presenteerde het zogeheten Kleur Klasse Narratief. Deze strategie is gebaseerd op internationaal onderzoek naar effectieve communicatie tegenover zondebokpolitiek. De conclusie: de standaard reactie van progressieve organisaties met feitelijke uitleg en nuance werkt niet. Net als een veroordelende en moralistische boodschap. Beide overtuigen het twijfelende midden van de samenleving niet.
Het Kleur Klasse Narratief combineert een oproep tot solidariteit over raciale én sociale grenzen heen, en richt zich op gedeelde belangen. Wanneer dit narratief werd toegepast in testcampagnes, bleek het beter te beklijven, vaker gedeeld te worden op sociale media, en overtuigender te zijn voor het brede publiek.
In Nederland wordt dit inmiddels ook toegepast, bijvoorbeeld in gesprekken van DeepCanvas in wijken met een sterk PVV-stemgedrag. Organisaties zoals Stroomversnellers, De Goede Zaak en DeepCanvas zoeken samenwerking om dit onderzoek ook op Nederlandse schaal verder te ontwikkelen.
Samen tegen zondebokpolitiek
Een belangrijke conclusie van de workshop: het loont om je als organisatie uit te spreken – mits doordacht en strategisch. Door gebruik te maken van nieuwe narratieven, het publiek actief te betrekken en samen te werken in coalities, kunnen maatschappelijke organisaties beter weerstand bieden aan polarisatie en haat. Niet alleen versterkt dit de eigen missie en zichtbaarheid, maar het helpt ook het maatschappelijke draagvlak voor solidariteit, rechtvaardigheid en verbinding te vergroten.