Een belangrijke speler die zich hard zou moeten maken voor dit maatschappelijk middenveld is de (demissionaire) minister van Ontwikkelingssamenwerking, Geoffrey van Leeuwen. Maar juist hij helpt daarbij niet op het moment. Hoewel zijn optreden tijdens de recente begrotingsbehandeling echt sterk was en hij zich inzet voor het behoud van de financiering voor OS, zijn de uitspraken die het landelijke nieuws halen niet in lijn met die agenda. Daarin schuilt het gevaar van populisme. Ik licht er twee momenten uit.
Het gerechtshof stelde Oxfam Novib, Pax en The Rights Forum in het gelijk in het hoger beroep dat zij hadden aangetekend tegen de Staat. Het hof beval de staat om een eind te maken aan de verdere uitvoer van F-35 onderdelen naar Israël. Het kon niet uitsluiten dat met de F-35-gevechtsvliegtuigen van Israël ernstige schendingen van het humanitaire oorlogsrecht worden gepleegd in de Gazastrook. Het hof: “Israël houdt bij haar aanvallen onvoldoende rekening met de gevolgen voor de burgerbevolking. Bij de aanvallen door Israël zijn disproportioneel veel burgerslachtoffers gevallen, waaronder duizenden kinderen”.
“Israël houdt bij haar aanvallen onvoldoende rekening met de gevolgen voor de burgerbevolking. Bij de aanvallen door Israël zijn disproportioneel veel burgerslachtoffers gevallen, waaronder duizenden kinderen”
Van Leeuwen reageert geïrriteerd
Binnen 7 dagen moet Nederland stoppen met de uitvoer van onderdelen. De reactie van Van Leeuwen spreekt boekdelen. Hij is duidelijk geïrriteerd over deze tegenslag. Welkom in onze sector, zou ik bijna zeggen. Want met tegenslagen zijn we binnen internationale samenwerking inmiddels heel bekend. Van Leeuwen heeft laten weten dat de Staat in cassatie gaat tegen de uitspraak. Hij vindt het de taak van de Staat om het buitenlandbeleid vorm te geven.
Een opsteker voor de rechtsstaat
Maar op de uitvoering van het buitenlandbeleid heeft de Staat geen alleenrecht. Ook ontwikkelingsorganisaties spelen een belangrijke rol in het implementeren van dit beleid en krijgen daarbij het volste vertrouwen van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Organisaties als Oxfam Novib en Pax kennen bovendien de situatie in Gaza heel erg goed: zij hebben daar collega’s die hen op de hoogte houden. Zij weten dus wat de uiteindelijke impact is van dit soort leveringen.
Bovendien leven we in Nederland een rechtstaat. Als activiteiten niet wettig zijn of discutabel, kan je dat aankaarten en op basis van goede argumenten een andere uitvoering afdwingen via de rechter. Het lijkt erop dat de huidige strategie van Nederland, die er verdacht veel op lijkt om te ontkennen wat zich voor onze ogen voltrekt, ongeloofwaardig aan het worden is. En dus is deze uitspraak een tik op de vingers van de minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking. En een opsteker voor de rechtstaat.
Een ingewikkeld dilemma
Een andere reactie van Van Leeuwen die me opviel, was dat hij de Nederlandse bijdrage aan UNRWA opschortte voordat de resultaten van het onderzoek bekend waren. Dus vóórdat de feiten waren gecheckt waren, vóórdat in ogenschouw was genomen dat UNRWA een onderzoek heeft ingesteld en haar corrupte medewerkers direct ontslagen heeft, zei hij al dat we geen Nederlands belastinggeld meer gaan uitgeven aan dit soort instanties. Dit is zeer onwenselijk want UNRWA is voor Palestijnen in de Gazastrook hun lifeline. En Nederland staat internationaal weer te boek als luidruchtig en dwars. Het is zo kortzichtig allemaal, zo makkelijk scoren. Maar het is wel de minister die voor de sector en voor veel mensen in nood of armoede elders, van groot belang is. Ziehier het pijnlijke dilemma. Want kun je je zorgen nog wel vrij uiten als je weet dat je daarvoor kan worden afgestraft?
Ik vind het knap van Oxfam Novib, Pax en The Rights Forum dat ze een rechtszaak hebben durven aanspannen tegen de Staat. Ik ben ook heel benieuwd aan welke touwtjes UNRWA gaat trekken om de opschorting van gelden ongedaan te maken. Of misschien loopt dat wel met een sisser af. De volgende betalingen zijn pas over een jaar en dan is iedereen deze kwestie weer vergeten. Hoe dan ook; deze manier van optreden is niet constructief. Ieder vervult diens rol binnen een rechtstaat. Beter is het om met elkaar in gesprek te blijven en te luisteren naar wat een goede aanpak zou zijn om in conflicten te bemiddelen en excessen tegen te gaan. Ook al betekent dat soms tegen de stroom inzwemmen.