yellow shape
Belangenbehartiging & Beleidsbeïnvloeding

Verslag van de begrotingsbehandeling Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking

Op 1 en 3 november behandelde de Tweede Kamer de begroting voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (BHOS). Er klonken veel kritische geluiden vanuit verschillende partijen, en het was zaak voor minister Schreinemacher om daarop te antwoorden. In dit artikel geven we een toelichting bij de belangrijke standpunten en moties uit het debat.

08 november 2022

Een kritische blik op de begroting

Al eerder besteedde Partos aandacht aan de kritische IOB-evaluatie van het beleid voor hulp en handel. Onlangs nog concludeerde The Broker dat de beleidsnota van minister Schreinemacher “weinig onderbouwd optimisme” ademt ten aanzien van de ontwikkelingsimpact van Nederlandse bedrijven. Ook de Kamer was kritisch tijdens de begrotingsbehandeling. Niet alleen over het beleid voor hulp en handel, maar ook over het BHOS-beleid in het algemeen. Zo sprak Van der Lee (GroenLinks) over het negeren van kritische evaluaties en gebonden hulp in het BHOS-beleid. Ook benoemde hij het, volgens hem naïeve, geloof in trickle-down economics. Teunissen (PvdD) sloot zich hierbij aan, en gaf aan dat Nederland onder het mom van hulp de BV Nederland subsidieert, zonder daar goede eisen voor ontwikkelingsrelevantie aan te stellen. Ook vroeg zij waarom de minister de kritische IOB-evaluatie negeert. Koekkoek (Volt) was eveneens kritisch, en stelde dat we met de combinatie hulp en handel geen gelijkwaardige relaties creëren. Ook vond ze dat handel alleen in ons eigen voordeel werkt. Van der Lee sprak zich uit over het narratief van het gelijke speelveld, dat volgens hem alleen gebruikt wordt om de Nederlandse concurrentiepositie te versterken.

Reactie van de minister

Minister Schreinemacher reageerde hierop dat de aanbevelingen uit de IOB-evaluatie over de combinatie van hulp en handel wel degelijk meegenomen worden in het nieuwe beleid. Zo ontstaat er volgens haar meer sturing door de aanpak met combinatielanden. Zo kunnen volgens de minister de ontwikkelingsdoelen verder gebracht worden, bijvoorbeeld met IMVO-wetgeving. The Broker constateerde echter al dat de inzet op combinatielanden op zichzelf niet voldoende is. Dit moet gepaard gaan met een betere integratie van de BH- en OS-afdelingen op het ministerie. Ook moet er een betere afweging zijn tussen ontwikkelings- en handelsdoelstellingen. Helaas is het nog steeds onduidelijk welke stappen minister Schreinemacher zal zetten om dit te realiseren en de combinatie van hulp en handel tot een succes te maken.

Aan de andere kant moedigden Klink (VVD) en Amhaouch (CDA) de focus op handel juist aan, en riep Klink op tot het strategisch inzetten van OS-gelden. Bijvoorbeeld door landen te belonen als ze opvang in de regio faciliteren, en door bijvoorbeeld landen in Noord-Afrika economisch aantrekkelijker te maken. Hierdoor zou het volgens hem voor migranten minder aantrekkelijk worden om naar Europa te komen.

IMVO-initiatiefwet

De Kamer sprak ook veel over de initiatiefwet voor Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO). De ChristenUnie, D66, PvdA, GroenLinks, SP en Volt kondigden deze wet op 1 november aan. De minister reageerde er positief op, en heeft toegezegd in gesprek te gaan met de initiatiefnemers om te kijken of ‘haar’ wet en de initiatiefwet kunnen worden samengevoegd. Daarmee wordt wel de planning aangepast: de wet zal op zijn vroegst pas na de zomer klaar zijn. De minister maakte ook haar plannen bekend om in 2023 een IMVO-conferentie te organiseren met collega’s uit verschillende landen, om onder andere over EU-wetgeving te spreken.

Klimaatverandering

In de aanloop naar COP27 spraken verschillende partijen zich tijdens de begrotingsbehandeling uit over het gebrek aan inspanningen tegen klimaatverandering. Ook noemden zij het belang van loss and damage: het principe dat geïndustrialiseerde landen compensatie bieden aan de landen die het meest te lijden hebben onder klimaatverandering.

Ook het onderwerp van vrijhandelsverdragen, voornamelijk in relatie tot klimaatverandering, kwam veel aan de orde. Het Mercosur-verdrag was hierin een belangrijk voorbeeld. Zo toonden onder andere PvdD en SP zich duidelijke tegenstanders. Anderzijds sprak de VVD zich uit als voorstander, en ziet het juist kansen in zo’n verdrag. De minister liet zich er nog niet over uit, en stelde dat het kabinet nog geen standpunt heeft ingenomen over Mercosur.

Waardering voor het maatschappelijk middenveld

Ook gaf minister Schreinemacher in haar eerste termijn een opsomming van de positieve effecten van ontwikkelingssamenwerking. Ze noemde bijvoorbeeld de toegenomen levensverwachting in Afrika, de afgenomen kindersterfte, en de verhoogde vaccinatiegraad van kinderen. Ook noemde ze meerdere succesvolle projecten en organisaties en stelde ze dat we “heel trots zijn op ons Nederlands maatschappelijk middenveld.”

Moties en amendementen

Er werden maar liefst 31 moties ingediend, waaronder de volgende moties over:

  • het lokaliseren van noodhulp (aangenomen);
  • toegankelijkheid van het Civic Space Fund (aangenomen);
  • de mogelijkheden en effecten onderzoeken van een directe koppeling tussen landen waar irreguliere migratiestromen vandaan komen en waar wij onze OS-gelden aan besteden (verworpen);
  • het borgen van een gelijk speelveld met omringende landen bij nieuwe IMVO-wetgeving (aangehouden);
  • het toepassen van e-procurement en e-tendering in de dialoog met ngo’s die financiering ontvangen (aangenomen);
  • een evenredige verdeling tussen de DRA, Rode Kruis en VN realiseren waarbij rekening gehouden wordt met hoe de gelden via het maatschappelijk middenveld zo effectief mogelijk ingezet kunnen worden (verworpen);
  • de doelmatigheid van het ODA-budget (aangenomen).

En amendementen over:

  • middelen voor de aanpak van belastingontwijking;
  • een grotere bijdrage aan het Global Fund;
  • het versterken van werknemers- en werkgeversorganisaties in de combinatie- en ontwikkelingslanden;
  • extra ondersteuning van LHBTIQ+-organisaties in de regio Oost-, Centraal Europa en de Kaukasus;
  • 25 miljoen euro compensatie voor klimaatschade in ontwikkelingslanden;
  • continuering van de bijdrage aan Community Based Sociotherapy Rwanda.

Op 8 november heeft de Kamer gestemd over de moties. In december zal zij over de amendementen stemmen. Een compleet overzicht van de moties is te vinden in de Partos Politieke Monitor.